Fatma Keber
URFA-Urfa’da 15 Mart’ta şiddetli yağmur sonrası meydana gelen ve 17 kişinin hayatını kaybettiği sel felaketinin ardından yaralar sarılmaya çalışılıyor.
Selin bu kadar yıkıcı olmasının sebeplerinden biri de dere yataklarına yapılan yapılardır. 2021 İl Afet Risk Azaltma Planı (IRAP) raporunda Çavşak, Karakoyun ve Akpınar dereleri için sel uyarısı yapılması dikkat çekiyor.
Dere yatakları üzerine kurulu mahallelerde oturanlar da belediye yetkililerinin duruma göz yumduğunu söylüyor.
Urfa’da sağanak yağışla birlikte dere yatakları taştı.‘381 KONUT Kamulaştırıldı’
Karaköprü, Eyyübiye ve Haliliye ilçelerinde dere yataklarında çok sayıda ev bulunmaktadır. Piazza Alışveriş Merkezi, Eyyübiye ilçesi Karakoyunlu Mahallesi’nde bulunan Karakoyun Çayı üzerindeki alana 2012 yılında yapılmıştır. Sular altında kalan alışveriş merkezinin karşısındaki alanda belediyenin kentsel dönüşüm projesi yapılması planlanıyor.
Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Zeynel Abidin Beyazgül, 30 Ocak 2021’de konuyla ilgili bir açıklama yaptı, “Bu kanalın iki yanında kanala çok yakın evler varsa bunlar kamulaştırılacak. Kanalizasyona akmaması için gerekli adımlar atılacak” dedi. Bu açıklamanın ardından Karakoyun Mahallesi’nde 381 ev kamulaştırılarak boşaltılmaya başlandı.
NEHİR YATAKLARINA ALT GEÇİT YAPILDI
Eyyübiye ilçesine bağlı Mance Mahallesi’nde bulunan Mance Deresi de sağanak yağışın ardından taştı. Karaköprü ilçesindeki dere yatakları üzerine yapılan yapılar ruhsatlı iken, Eyyübiye ilçesine bağlı Dede Osman ve Mance mahallelerindeki dere yatakları çevresindeki yapılar ruhsatsızdır.
GAP Vadisi de selden etkilenen bir diğer alandır. Karaköprü, Haliliye ve Eyyübiye ilçelerinden gelen sel suları GAP Vadisi’ne ulaştı.
Tartışmaların merkezinde yer alan ve en çok can kaybının yaşandığı Abide Köprülü Kavşağı, Aralık 2022’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından hizmete açılmıştı. Büyük bir törenle açılışı yapılan ve Urfa’ya ‘servis’ olarak hizmete açılan alt geçide onlarca otomobil mahsur kaldı, çok sayıda kişi sel sularına kapıldı. Henüz 3 ay önce açılışı yapılan alt geçidin dere yatağına yapıldığının ortaya çıkması birçok tartışmayı da beraberinde getirdi.
Ancak görünen o ki sadece alt geçit değil, dere yataklarının çevresine onlarca bina yapılmış.
TAŞLANAN TAŞLAR HALA ÇIKARILMADI
Selin’in üzerinden neredeyse iki hafta geçmişti. Ancak Mance, Sırrın gibi mahallelerde selin izlerini görmek mümkün. Birçok bina çamur içinde. Sırrın Mahallesi’nde oturan Ahmet Yılan, selde neredeyse boğulacaklarını belirterek, “Her şey 10-15 dakika içinde oldu. Sanki kıyamet yaklaşıyordu. Bu dereden su taşmaması için en az 2 metre perde betonu dökülmelidir.
Yılan, sözlerini şöyle sürdürdü: “Dereye yerleşim vererek 12 kat yaptılar. Bu nasıl bir imar, bu nasıl bir mühendislik? Bu dere yatağındaki evlerin hiçbirinin tapusu yok. Belediye başkanı, belediye başkan yardımcısı bunu görmüyorlar mı? İşte derenin ağzına giren evler. Dere ile evlerin arası en az 10 metre olmalı ama 5 metre kaldı.”
Evlerin hazine arazisi üzerine yapıldığını söyleyen Yılan, “Bunlar hep suç. Bu kimin hatası; Buna göz yuman belediye başkanının suçudur” dedi.
’18 YIL ÖNCE SEL TEKRAR OLDU’
Mance Mahallesi’nde oturan İbrahim Yenice, Mance’nin eskiden dere olduğunu şu sözlerle anlattı: “Burası Haleplibahçe, yani Mance Deresi… Eskiden burada dereymiş, ev yapılmış, bu hale gelmiş. yol.”
Mahalle esnafı Ali Usta, “Hatırlıyorum Feridun Yazar belediye başkanıyken buraya ruhsat verilmişti. 1981’de bize gelip ‘Mance Mahallesi’ne ev yapmayın, sel basar ya da geniş caddeler yapar’ dediler. Ama bak şimdi sokaklar kaç metre? Cadde geniş olsaydı su yükselmezdi. Burada 1 metre su yükseldi. 50’ye yakın aracı götürdü” dedi.
Mahallenin fakir olduğunu vurgulayan Usta, “Birçok kişinin eşyası sular altında kaldı. İnsanlar perişan oldu. 18 yıl önce yine böyle bir sel yaşandı. Tabii öyle büyük bir sel olmadı. Eskiden burada yaşardık. Hiç bu kadar büyük bir felaket olmamıştı” dedi.
Mahallede esnaflık yapan Hüseyin Kurt, “Burası eski Mance Deresi… Dağda biriken sular beklenmedik bir şekilde taştı” dedi.
Urfa Şehir Plancıları Odası Başkanı Mehmet Selim Açar‘HER GELEN YANLIŞ BİR ŞEY YAPARDI’
Urfa Şehir Plancıları Odası Başkanı Mehmet Selim Açar, doğal afetleri afete çeviren şeyin doğaya insan müdahalesi olduğunu belirtti. Açar, “Bu sadece bugünün sorunu değil. Sur dışındaki yapılaşmaya baktığımızda son 40 yılda her şeyin yanlış yapıldığını görüyoruz” dedi.
Sel baskınlarının yaşandığı merkezdeki üç derenin çevresinde yanlış yapılaşma olduğunu anlatan Açar, “İmara ve yönetmeliğe aykırı yapılaşmalar var. Bunun sebebi kim? Aslında odaklanmamız gereken de bu. Haklarında suç duyurusunda bulunmayı düşünüyoruz. Bu konuda bir çalışmamız var” dedi.
Açar, sözlerini şöyle sürdürdü: “Karakoyun Deresi çevresine baktığımızda; Biz 1500 yıl önce su barajını kullanıyoruz ama yetmedi vatandaşın inşaatını dere hizasının altına, sağına soluna yaptırdık, imarına uyum sağladık. Normalde biz imar yapıp vatandaşı o imarlamaya göre inşa ederdik, vatandaş gecekondu yapar, biz de o gayri resmi binayı imara uyarladık.”
Büyükşehir Belediyesi’nin riskli yapı stokunu bir an önce tespit etmesi gerektiğini kaydeden Açar, “Dönüştürülmesi gereken ve risk teşkil eden kaç konut olduğunu tespit etmesi gerekiyor. Bu tespitlerden hareketle kentsel dönüşüm projeleri oluşturulmalıdır.”
‘YAĞMUR SUYU AVANTAJ OLARAK ÇEVRİLEBİLİR’
Dere yataklarına müdahale edilmemesi gerektiğini vurgulayan Açar, şöyle devam etti: “Yağmur sularını toplayabilir, gri suyu tahliye edebilir, yağmur sularını toplayıp sulamada kullanabiliriz. Şu anda sulama için arıtılmış klorlu su kullanıyoruz. Yağmur suyunu toplayabilir, sulama için kullanabilir ve böylece sel felaketlerini önleyebiliriz. Diğer yandan su kaynaklarını koruyoruz. Dere yataklarını daha çok ağaçlandırmamız gerekiyor. Nehir kıyılarını betondan temizlememiz gerekiyor.”
‘Nehir yatağındaki evleri kamulaştırıp boşalttık’
Şanlıurfa Belediye Başkanı Zeynel Abidin Beyazgül, “Burası dere yatağı… Göreve gelir gelmez dere yatağındaki evlerin kamulaştırma işlemlerini yürüterek bu evleri boşalttık. Bu uygulamanın artışı engellediğini gördük. Yine belediye başkanı “Bu bölge kurulduktan sonra konut yapılmasına izin vermedik, buraları park olarak kullandık. Temennimiz bu afetin hiç yaşanmamasıydı ama biz devletimiz ve belediyemiz olarak elimizden geleni yapmaya devam edeceğiz.”
Karakoyunlu Mahallesi’nin de dönüşeceğini belirten Beyazgül, şöyle devam etti: “Karakoyunlu mahallemiz Piazza Alışveriş Merkezi’nin üst kısmında yer alıyor. Burası bitişik düzende inşa edilmiştir. Ancak modern şehir için uygun bir yerde bulunmaktadır. Burayı da dönüştürüp burada çağdaş bir merkez oluşturacağız. Proje alanında bol miktarda ağaçlandırma alanı bulunacaktır. Binaların alt kısımlarında dükkanlar olacak ve proje alanında yeşili bol parklar olacak. Bu proje ile vatandaşlarımızın nefes alamadığı bitişik mekanı çağdaş bir merkez haline getireceğiz” dedi.
